ÇİNKO, tüm canlı organizmalarda demirden sonra en çok bulunan metal iyonudur. Çinko insan vücüdunda geniş bir dağılıma sahiptir. Yaklaşık %85'i kas ve kemiklerde, %11'i deri ve karaciğerde, ve geri kalan %4 diğer dokularda bulunur.
Hafif bir çinko eksikliği dahi çok çeşitli patolojilere neden olabilir. Özellikle de ateroskleroz (damar sertliği/kireçlenmesi) gibi yaş ile birlikte sıklığı artan patolojilerin altında yatan nedenlerden bir tanesi olabilir.
İlk olarak, çinko endotel (damar yüzeyini kaplayan hücreler) hücrelerinde NİTRİK OKSİT (NO) sentezini düzenler. NO, endotelyal nitrik oksit sentaz enzimi aracılığıyla endotel tarafından üretilen bir damar genişleticidir (vazodilatasyon).
İkinci olarak, damar sertliği kronik iltihabi bir süreçtir ve çinkonun damar hücreleri üzerinde iltihap giderici etkileri bulunur.
Üçüncü olarak, oksidatif stres damar sertliğinin başlaması ve ilerlemesinde çok etkilidir. Çinko damar hücreleri üzerinde anti-oksidan etkilere sahiptir.
Önemli bir eser element olan çinko, bağışıklık hücrelerinin işlevi için çok önemlidir.
Çinko'nun aterosklerozdaki doğrudan rolüne ek olarak, lipid metabolizması, şeker metabolizması ve kan basıncı kontrolü üzerine doğrudan olumlu etkileri aracılığıyla da , risk faktörlerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
En önemlisi çinko, LDL'nin (kötü huylu kolesterol) oksidasyonunu (paslanma) engelleyerek damar sertliği oluşumunun ana mekanizmasını durdurur.
Çinko, insülin salgılanmasında ve glikoz metabolizmasının düzenlenmesinde kritik görevlere sahiptir. Çinko eksikliği pankreas hücrelerinde azalmış insülin salınımı ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, serum çinko seviyesi azaldıkça insülin direnci artar.
Çinko'nun vücut işlevleri için kullanımı diyet ile günlük çinko alımına dayanır.
Önerilen çinko alımı dozu erkekler ve kadınlar için sırasıyla 11 mg/gün ve 8 mg/gün'dür ve 40 mg/gün'ü geçmemelidir.
ABD Gıda ve İlaç İdaresi, çinko için günlük değeri 15 mg. olarak belirlemiştir.
Düşük doz,uzun süre çinko kullanımının, yüksek doz,kısa süre çinko kullanımından daha faydalı olduğu gösterilmiştir.
Çinkodan en zengin gıdalar et, balık ve tüm deniz ürünleridir. En zengin çinko kaynağı ise istiridyedir (tüm kabuklu deniz ürünleri).
Baklagiller, kabuklu kuruyemişler ve tam tahıllardan da çinko alınabilir ancak hayvansal gıdalardan alınan çinkoile kıyasla, bu gıdalardan çinko biyoyararlanımı daha düşüktür. Bu gıdalardaki fitatlar çinko gibi bazı elementleri bağırsaklarda bağlayarak emilimini engellerler.
Sebze ve meyvelerde çinko çok az bulunur.
Çinko takviyesi ile birlikte 25 mg'dan fazla demir takviyesi aynı anda alınmamalıdır.
15 mg çinkoya karşılık 1 mg bakır alınmalıdır.
Çinko takviyeleri mideye dokunabilir, yemekten 1 saat önce veya 2 saat sonra alınması denenmeli ancak mide rahatsızlığına neden oluyorsa yemeklerle birlikte alınabilir.
